SỬ DỤNG BỘ PHẬN NHÂN TẠO CHO NGƯỜI BỆNH UNG THƯ

Bộ phận nhân tạo là gì?

Bộ phận nhân tạo là một cơ quan/bộ phận được chế tạo để thay thế bộ phận của cơ thể bị thiếu hụt. Trong nhiều trường hợp, một bộ phận của cơ thể bị cắt bỏ do ung thư.Đôi khi các phương pháp điều trị ung thư có thể gây rụng lông/tóc. Dù trong tình huống nào thì sử dụng bộ phận giả cũng giúp cải thiện ngoại hình sau phẫu thuật hoặc các phương pháp điều trị ung thư khác, giúp người bệnh cảm thấy tự tin hơn về ngoại hình và hoạt động chức năng được thực hiện một cách tự nhiên nhất có thể.

Các loại bộ phận nhân tạo

Có nhiều loại bộ phận nhân tạo khác nhau. Một số đeo bên ngoài cơ thể và có thể được tháo - lắp khi cần (bộ phận nhân tạo bên ngoài), một số khác được đặt bên trong cơ thể thông qua phẫu thuật (bộ phận nhân tạo bên trong).

Tóc giả

Tóc giả dùng để thay thế tóc rụng khi điều trị bằng một số thuốc hóa chất cũng được coi là một loại bộ phận nhân tạo. Xạ trị vào vùng đầu và một số loại thuốc hóa chất gây tổn thương nang tóc, và làm tóc bị rụng.Bạn có thể tìm hiểu thêm về cách để chuẩn bị sẵn sàng khi tóc bị rụng, cách tìm mua một bộ tóc giả, và cách chọn một bộ tóc giả phù hợp tại https://benhvienungbuouhanoi.vn/kien-thuc-ung-thu-1/doi-pho-voi-rung-toc-khi-dieu-tri-ung-thu.html

Vú nhân tạo và túi độn

Việc lựa chọn sử dụng vú nhân tạo hay túi độn phụ thuộc vào loại phẫu thuật ung thư vú, các phương pháp điều trị ung thư khác sau phẫu thuật, lợi ích và rủi ro đối với tình trạng của người bệnh, cũng như lối sống và sở thích cá nhân của từng người bệnh.

Vú nhân tạo

Vú nhân tạo là một loại bộ phận giả đặt bên ngoài thành ngực, được thiết kế phù hợp về kích thước, hướng tới sự thoải mái và được đeo ở vị trí mà vú hoặc một phần vú đã bị cắt bỏ sau phẫu thuật. Dưới đây là một số bí quyết khi lựa chọn và chuẩn bị khi sử dụng vú nhân tạo

• Vú nhân tạo loại nhỏ (miếng độn), phù hợp với phụ nữ đã phẫu thuật cắt một phần tuyến vú
• Bạn nên mặc một chiếc áo ngoài vừa vặn khi bạn đến cửa hàng bán bầu ngực giả để có thể quan sát được mình trông như thế nào khi di chuyển. Nếu có thể, bạn nên dẫn theo chồng/bạn trai hoặc một người bạn thân đi cùng.
• Thử nhiều chủng loại khác nhau. Vú nhân tạo có rất nhiều kiểu dáng, trọng lượng và mật độ (cứng-mềm) khác nhau.
• Vú nhân tạo có thể khiến bạn cảm thấy hơi nặng, nhưng chúng cần phải được cố định và khiến bạn cảm thấy thoải mái khi di chuyển. Chúng cũng cần có hình dáng giống với vú tự nhiên và có cảm giác tương tự với vú bên kia khi chạm vào.
• Hỏi nhân viên tư vấn vú nhân tạo có thấm mồ hôi hay không cũng như cách vệ sinh và bảo quản chúng.

Hình 1: Vú nhân tạo

Một số người bệnh ung thư vú sau phẫu thuật cắt toàn bộ hay một phần tuyến vú có nhu cầu đặt túi độn ngực thay vì sử dụng vú nhân tạo. Túi độn ngực được đặt vào bên trong thành ngực thông qua phẫu thuật tái tạo vú.Đặt túi độn ngực

• Hãy trao đổi với bác sỹ về lợi ích và rủi ro của việc đặt túi độn ngực
• Có nhiều lựa chọn và loại túi độn ngực khác nhau, bao gồm túi độn làm từ nước muối sinh lý và loại làm từ gel silicone. Bạn cần trao đổi về chủng loại, kích thước, kiểu dáng và mật độ của túi độn với bác sỹ điều trị trước khi tiến hành phẫu thuật.
• Đặt túi độn ngực có thể được tiến hành ngay sau khi cắt bỏ tuyến vú trong cùng một lần phẫu thuật hoặc ở lần phẫu thuật sau. Đôi khi việc đặt túi độn ngực có thể cần tới vài lần phẫu thuật.

Chi giả (chân, tay, bàn tay, bàn chân)

Bị hạn chế hoạt động thể chất là thách thức lớn nhất cần phải giải quyết đối với người bệnh sau khi phải cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ một chi (phẫu thuật cắt cụt). Lựa chọn loại chi giả phù hợp sau phẫu thuật phụ thuộc vào loại ung thư, vị trí ung thư, giai đoạn, phương pháp điều trị bổ sung sau phẫu thuật, cũng như lối sống và sở thích cá nhân của từng người bệnh.

• Trước một cuộc phẫu thuật gây ảnh hưởng tới chi (tay, chân, bàn chân hoặc bàn tay), bạn cần trao đổi với bác sỹ về những lựa chọn chi giả, lợi ích, nguy cơ có thể xảy ra, cũng như cách lắp đặt chúng.
• Tùy theo vùng chi bị ảnh hưởng và nhu cầu hoạt động mà bác sỹ có thể lắp một chi giả tạm thời sau cuộc phẫu thuật đầu tiên và sau đó sẽ thay thế bằng một chi giả sử dụng lâu dài - khi sức khỏe người bệnh được cải thiện hơn.
• Bạn cần đảm bảo rằng mình đã biết cách chăm sóc vết mổ cũng như sử dụng và bảo quản chi giả.

Dương vật nhân tạo (bên ngoài) và cấy dương vật (bên trong)

Một số người bệnh ung thư dương vật hoặc ung thư tiền liệt tuyến sau phẫu thuật, hoặc ở một số bệnh ung thư hoặc phương pháp điều trị ung thư khác có gây ảnh hưởng tới khả năng cương cứng có thể muốn tìm hiểu về sử dụng dương vật nhân tạo hoặc cấy ghép dương vật.

• Dương vật nhân tạo được đặt bên ngoài cơ thể, thường đi kèm với một dây đeo hỗ trợ
• Cấy ghép dương vật được thực hiện sau khi phẫu thuật điều trị ung thư đã hồi phục ổn định
• Có nhiều chủng loại, kích thước, và hình dạng dương vật nhân tạo cũng như dương vật được cấy ghép khác nhau. Người bệnh nên thảo luận với bác sỹ và vợ/bạn tình để lựa chọn được loại phù hợp nhất.

Thanh quản nhân tạo và thiết bị phát âm

Sau khi thanh quản (cơ quan phát âm) bị cắt bỏ trong phẫu thuật điều trị ung thư, người bệnh sẽ không thể phát âm được nữa. Sau phẫu thuật, người bệnh có thể cần đến thanh quản nhân tạo hoặc sử dụng một thiết bị phát âm điện tử để phục hồi giọng nói.

Van khí-thực quản

Van khí- thực quản (tracheoesophageal puncture-TEP) được coi là một loại thanh quản nhân tạo. Phương pháp này tạo một đường thông giữa khí quản và thực quản qua một lỗ nhỏ ở ngay đầu ra của lỗ mở khí quản

Hình 2: Van khí – thực quản

Nguồn: www.e4ent.com

Thanh quản điện tử

Nếu không có chỉ định đặt van khí-thực quản hoặc đang trong giai đoạn học cách điều khiển giọng nói của van khí-thực quản, người bệnh có thể sử dụng một thiết bị điện tử có thể phát ra giọng nói cơ học. Đó là một thiết bị (hoạt động bằng pin) được đặt ở khóe miệng hoặc trên da vùng cổ của người sử dụng. Thiết bị này sẽ phát ra âm thanh rung khi người dùng nhấn vào một nút nằm trên thiết bị.

Cấy ghép cơ quan nhân tạo ở vùng mặt và khoang miệng.

Ung thư vùng đầu - cổ bao gồm những loại ung thư gây ảnh hưởng tới khuôn mặt và những bộ phận trên mặt. Ung thư vùng này thường cần phải phẫu thuật loại bỏ khối u và đôi khi cũng cần cắt bỏ cả vùng lân cận khối u. Phẫu thuật có thể gây nên những thay đổi lớn về hình dáng và chức năng của vùng bị ảnh hưởng.

Trong một số trường hợp, sử dụng cơ quan nhân tạo hoặc cấy ghép có thể được sử dụng để giúp người bệnh cải thiện diện mạo và giúp họ cảm thấy tốt hơn, và một số loại còn giúp phục hồi chức năng. Ví dụ, một cơ quan nhân tạo hoặc cấy ghép có thể giúp hỗ trợ người bệnh trong một số hoạt động như nhai, nuốt, ngửi hoặc nói. 

Quyết định sử dụng cơ quan nhân tạo hay thực hiện cấy ghép phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn, vị trí ung thư, mức độ rộng rãi mà yêu cầu phẫu thuật cắt bỏ khối u cần thực hiện, cũng như ý kiến cá nhân và những vấn đề sức khỏe khác của người bệnh.

Các chuyên gia chỉnh hình sẽ cùng phối hợp với bác sĩ phẫu thuật để tinh chỉnh các cơ quan nhân tạo và cấy ghép vùng răng –hàm-mặt dựa trên kích thước và hình dạng của bộ phận được lấy ra.

Nhãn cầu (mắt) nhân tạo và cấy ghép nhãn cầu

Mất một bên mắt là hậu quả sau một phẫu thuật lấy bỏ nhãn cầu. Trong khi một số trường hợp chỉ cần phải lấy bỏ một phần của mắt thì những người mắc các bệnh ung thư ở nhãn cầu, bao gồm: u hắc tố nhãn cầu, u lympho ác tính nhãn cầu, và u nguyên bào võng mạc lại cần phải điều trị bằng phẫu thuật lấy bỏ toàn bộ nhãn cầu

Mắt nhân tạo thường được làm từ silicon hoặc hydroxyapatite (một chất tương tự xương). Mắt nhân tạo sẽ được tùy chỉnh sao cho giống hệt về kích thước và màu sắc với mắt còn lại. Một khi được lắp vào đúng vị trí, sẽ rất khó để phân biệt nó bằng mắt thường. Bác sỹ phẫu thuật có thể sẽ gắn mắt nhân tạo với một cơ có chức năng điều khiển hoạt động của nhãn cầu, do đó nó có thể di chuyển giống như mắt thật. Một chuyên gia về mắt nhân tạo sẽ cùng phối hợp với bác sỹ để giúp mỗi người bệnh có mắt nhân tạo phù hợp nhất

Hình 3: Nhãn cầu nhân tạo được tùy chỉnh giống hệt nhãn cầu mắt còn lại

Nguồn: Oculus Prosthetics   www.oculusprosthetics.com

Phục hồi chức năng hoặc trị liệu sau lắp cơ quan nhân tạo

Đôi khi phục hồi chức năng hoặc trị liệu sẽ cần được áp dụng đối với người bệnh ung thư đang học thích nghi với cơ quan nhân tạo mới được lắp đặt. Phục hồi chức năng hoặc trị liệu có thể giúp cải thiện hoặc khôi phục lại chức năng, giúp người bệnh thích nghi với những thay đổi mới tại nơi làm việc và ở nhà, đồng thời giúp cải thiện chất lượng cuộc sống. Một số ví dụ về phục hồi chức năng và trị liệu là:  vật lý trị liệu, liệu pháp vận động, hoặc liệu pháp ngôn ngữ.

Phục hồi chức năng trong ung thư là một hình thức chăm sóc đặc biệt vì có thể cần đến ở bất kỳ thời điểm nào trong hành trình ung thư của người bệnh. Trong trường hợp người bệnh cần đến bộ phận nhân tạo, các chuyên gia phục hồi chức năng sẽ giúp điều trị những khiếm khuyết về thể chất và chức năng. Phục hồi chức năng sau phẫu thuật ung thư cũng có thể giúp người bệnh cải thiện sức khỏe toàn trạng và giúp họ khi gặp khó khăn trong các sinh hoạt thường ngày.

Nguồn: Hiệp hội ung thư Hoa Kỳ www.cancer.org

Đường dẫn: https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/prostheses.html

Biên dịch: ThS.BS. Lê Công Định- Khoa Nội Tiêu hóa theo yêu cầu

Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng – Phòng Hợp tác quốc tế và Nghiên cứu khoa học